Sud je jasno rekao – trudnice uživaju posebnu i direktnu zaštitu po Ustavu Republike Srpske “bez daljeg uslovljavanja” iz propisa “nižeg ranga u odnosu na Ustav”.
Trudnice u Republici Srpskoj, suočene sa rizičnom trudnoćom, na preporuku ginekologa odlaze na dodatne dijagnostičke testove, uključujući i prenatalne genetske analize koje se često obavljaju u privatnim laboratorijama. Ovakve vanredne troškove u trudnoći (oko 2.000,00KM) trudnice imaju pravo da refundiraju od Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske (FZO).
Uprkos podnesenim zahtjevima, trudnice se često suočavaju sa odbijanjem istih, pa su prinuđene da tužbama traže zaštitu putem suda.
Šta je to NIPT test?
NIPT test je dijagnostička procedura neinvazivnog prenatalnog testiranja iz krvi trudnice (NIPT), a predstavlja metod određivanja rizika za česte poremećaje hromozoma kod fetusa, kao što su: trizomija 21 (sindrom Down), trizomija 18 (sindrom Edwards) i trizomija 13 (sindrom Patau). Ovi poremećaji mogu uzrokovati niz fizičkih anomalija, usporen razvoj, mentalnu zaostalost i skraćeni životni vijek novorođenčeta.
Koji je način ostvarivanja prava na povrat plaćanja testa?
Zahtjev se podnosi FZO uz ispunjenje sljedećih uslova:
1. Da je trudnoća rizična, što je utvrdio ljekar specijalista ginekologije i akušerstva i da je dao pisanu preporuku za obavljanje testa, prije nego što je isti urađen.
2. Zdravstvena ustanova ili laboratorija u kojoj je test urađen ima zaključen ugovor sa FZO RS, za obavljanje dijagnostičkog pregleda – prenatal testa.
FZO RS je dužan da izvrši refundaciju troška, jer se radi o dijagnostičkoj proceduri koja ima direktan uticaj na praćenje trudnoće i donošenje potencijalno ključnih odluka za očuvanje zdravlja fetusa i trudnice.
Osigurano lice zahtjev za refundaciju troškova procedure NIPT, prema članu 53. stav 3. Zakona o obaveznom zdravstvenom osiguranju RS može podnijeti u roku od godinu dana od dana kada je izvršeno plaćanje ove zdravstvene usluge.
Koja dokumentacija je potrebna za refundaciju?
Za ostvarivanje ovog prava potrebno je dostaviti nalaz i mišljenje doktora medicine, specijaliste ginekologije i akušerstva iz zdravstvene ustanove u Republici Srpskoj koja ima zaključen ugovor sa FZO RS u kojem je data preporuka za obavljanje procedure NIPT, račun sa specifikacijom i dokument o izvršenom plaćanju sa imenom osiguranika ili imenom člana njegove porodice.
Poglavljem 2.1.3. Programa neinvazivnog prenatalnog testiranja iz krvi trudnice za 2023. godinu (,,Službeni glasnik Republike Srpske’’, broj 47/23) navedeno je da indikacije za NIPT imaju sve trudnice bez obzira na godine, izuzev onih kod kojih test nije izvodljiv i to u sljedećim slučajevima: višeplodne trudnoće, trudnoća sa doniranom jajnom ćelijom, blizanačka trudnoća kod surogat majčinstva, u slučajevima nestalog blizanca i ako je trudnici transplantirana koštana srž.
Šta ako FZO odbije zahtjev za refundaciju troškova NIPT testa?
Ono što mnoge trudnice, pa i njihove porodice ne znaju, jeste da Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpske donosi rješenja kojima se odbijaju zahtjevi za refundaciju troškova ovog testa.
Kada Fond donese rješenje kojim se odbija zahtjev, potrebno je blagovremeno izjaviti žalbu, jer ovo pravo trudnicama ne samo da je zagarantovano Ustavom Republike Srpske, nego i zakonskim i podzakonskim odredbama.
Budući da postoje slučajevi i da je ovakve žalbe FZO odbijao, Okružni sud u Bijeljini je po tužbi trudnice koja je troškove platila iz vlastitih sredstava, a nije dobila refundiranje troškova, dakle po tužbi protiv FZO RS, usvojio tužbu i dao jasne stavove i standarde koji obezbjeđuju provođenje Ustavom Republike Srpske zagarantovanih prava trudnica.
Ustav Republike Srpske članom 37. stav 3. jasno propisuje da:
,,Djeca, trudnice i stara lica imaju pravo na zdravstvenu zaštitu iz javnih prihoda, a druga lica pod uslovima utvrđenim zakonom.’’ To znači da je Ustavom Republike Srpske trudnicama zagarantovano pravo na zdravstvenu zaštitu, te da se njihov pristup potrebnoj zdravstvenoj zaštiti ne može uslovlјavati.
Presudom Okružnog suda u Bijeljini je utvrđeno da trudnice uživaju posebnu i direktnu zaštitu po Ustavu Republike Srpske “bez daljeg uslovljavanja” iz propisa “nižeg ranga u odnosu na Ustav”.
Pravo, a ne privilegija!
Ovo nije pitanje dobre volje Fonda, već jasno prepoznatog prava trudnice na osnovu Zakona o obaveznom zdravstvenom osiguranju Republike Srpske i prije svega Ustava Republike Srpske.
U situacijama kada Fond odbije zahtev bez opravdanog razloga, postoji mogućnost žalbe i pokretanja upravnog spora, jer je sudska praksa već više puta potvrdila da se dijagnostika zasnovana na stručnoj preporuci kod rizične trudnoće mora smatrati opravdanim medicinskim troškom.
Zdravstveni sistem je dužan da trudnicama pruži maksimalnu podršku, posebno kada postoji medicinski osnov za dodatne dijagnostičke procedure. Prenatalni testovi kod rizične trudnoće nisu luksuz, već nužnost i pravo. Kada postoji preporuka ljekara i svi uslovi su ispunjeni, Fond ima obavezu da refundira trošak, u skladu sa zakonom i Ustavom Republike Srpske.
